کلید تبدیل چیست؟
در گام اول، در پاسخ به سوال کلید تبدیل چیست؟ باید بگوییم که کلید تبدیل، جزو تجهیزات برقی است که سالهاست در منازل و ادارات مورد استفاده قرار میگیرد. نحوه کار کلید تبدیل بهصورت خلاصه برای قطع و وصل جریان برق و به اصطلاح روشن و خاموش کردن لامپها استفاده میشود.
روش سیم کشی برای کلید تبدیل
مدار کلید تبدیل به كمك رشته سیم مستقل به لامپ متصل میشود و به شكلی ارتباط اصلی بین کلید و لامپ از طریق این سه رشته سیم در مدار انجام میشود. سیمهای اتصال یك رنگ که با رنگ سبز در نقشه كلید تبدیل مشخص شده است، نقش اصلی را در جریان برق بازی میکنند. اگر هم سیمهای سبز رنگ قطع بگردد، و مراحل نصب کلید تبدیل دچار اختلال بشود، جریان برق اصلی بین لامپ و کلید میشود گفت قطع میگردد.در نقشه سیم کشی کلید تبدیل تحت عنوان فاز و نول موجود است که سیمهای دیگر به روش لولههای فاز و نول با کلید تبدیل ارتباط برقرار مینماید و جریان دیگری هم بین کلید و لامپ ایجاد میشود. لوله فاز ورودی به رنگ قرمز و همچنین لوله نول ورودی به رنگ آبی در نقشه معین شده است.
لوله فاز از راه یک پیچ به کلید تبدیل متصل میشود و دو عدد پیچ نقرهای کلید به كمك سیمهای سبزی به یكدیگر متصل میشوند. پیچ کلید سمت چپ از راه سیم قرمز به لامپ اتصال داده میشود و سیم نول هم بهشكل مستقیم و بدون هیچ گونه اتصالی به سیم دیگری در لامپ اتصال داده میشود.روشی که توصیف شد، یک روش استاندارد و کلی است که جهت تمام سیمکشی در مدار کلید تبدیل به کار گرفته میشود. ولی راه دیگری هم جهت سیمکشی کلید موجود است که نسبت به روش نخست کمی متفاوت است. نحوه سیمکشی در این روش به نسبت متفاوت است و از سیمهای زیادتری هم استفاده میگردد. در این روش لوله نول ورودی به شكل مستقیم به لامپها متصل نیست و از راه رشته سیم به لامپ متصل میگردد.
فاز ورودی و فاز نول ورودی هر دوشان به دو پیچ کلید سمت راست اتصالی داده شدهاند و از راه این دو پیچ است كه به رشته سیم سبز هم وصل میگردند.
پیشنهاد می شود مقاله دیگر ما درباره ترمینال برق چیست را بخوانید.
کلید تبدیل در بخش های مختلف ساختمان
بهتر است انواع سیستم های روشنایی در سالن ها، راه پله ها و راهروها را مرور کنیم و به مقایسهی هریک بپردازیم:
کلید روشنایی تایمری ( تایمر راه پله ):
این کلید به صورت زمان بندی شده ای عمل می کند، به این صورت که بر اساس تخمین مدت زمان لازم برای طی کردن یک راهرو، کلید یک بار تنظیم شده و هر بار کلید زده می شود، به میزان مشخص شده روشن میماند، این روش کنترل روشنایی معایب زیر را دارد:
- سرعت عبور افراد مختلف با هم متفاوت بوده و بنابراین گاهی زودتر خاموش شده و فرد کهنسالی را که به کندی حرکت می کند دچار مشکل می سازد.
- اولین فردی که وارد راهرو می شود، لامپ را روشن میکند، چنانچه افراد دیگری به فاصله کمی وارد شوند، در میانهی مسیر با خاموشی لامپ و تاریکی مسیر مواجه میشوند.
کلید روشنایی سنسور حرکتی ( چشم راه پله ):
استفاده از سنسور حرکتی برای روشنایی راه پله یا راهروها دو مزیت و دو عیب دارد:
مزیت های کلید روشنایی چشم راه پله:
- نیاز به سیم کشی کلید نیست، چون سنسور در سقف و کنار لامپ کارگذاشته میشود.
- در اماکن عمومی و ساختمان های مشترک، کاربرد خوبی دارد چون اولاً ممکن است برای افراد یافتن کلید در محل های نسبتاً عمومی، مشکل است؛ ثانیاً صرفه جویی بسیاری در هزینهی برق صورت میگیرد، چراکه سهلانگاری ناشی از خاموش نکردن لامپ، دیگر محلی ندارد.
محدودیت های کلید روشنایی چشم راه پله:
- در اماکن باز، حیاط بیرون و خانه های ویلایی قابل استفاده نیست.
- در راهروهای طولانی نیاز به سنسورهای متعدد است.
- در هنگام ورود به راه پله، بسته به زمان عکس العمل سنسور، و جنب و جوش فردی که وارد می شود، چند ثانیهای راه پله تاریک است و برای کودکان و افراد مسن، مسئله ی ناخوشایندی است.
اگر میخواهید تابلو برق را تست کنید پیشنهاد میشود از مقاله انواع تست تابلو برق کمک بگیرید.
کلید تبدیل (Two way switch):
هرگاه بخواهیم لامپ یا هرگونه مصرف کننده ای را از دو نقطه یا بیشتر کنترل کنیم از کلید تبدیل استفاده میکنیم. با مداری که به وسیله ی کلید تبدیل ایجاد می شود، شرایط کنترل یک یا چند لامپ به شکلی که گفته می شود، فراهم می شود.
نقشه کلید تبدیل
برای آموزش سیم کشی کلید تبدیل، ابتدا نقشه ی کلید معمولی تک پل و سپس کلید دو پل را نشان میدهیم، سپس به نقشه کلید تبدیل می پردازیم.
برای آشنایی با نصب کلید دو پل به مقاله مربوطه مراجعه نمایید.
در مدار کلید تک پل (نصب کلید تک پل)، نول مستقیماً به لامپ متصل می شود و فاز از طریق کلید به لامپ می رسد.
در مدار کلید دوپل، نول مستقیماً به لامپ ها می رود، فاز به ورودی کلید رفته و در آنجا، وضعیت کلید تعیین میکند که مدار فاز کدام یک از لامپ ها متصل باشد. در نقشه فوق یکی از پل های کلید، تنها یک لامپ را کنترل میکند، در حالی که پل دیگر وظیفه کنترل دو لامپ را بر عهده دارد.
برای آشنایی با انواع اتصال سیم پیشنهاد می شود مقاله اتصال انشعابی سیم را بخوانید.
در شکل بالا (مدار کلید تبدیل) همان گونه که دیده می شود، نول مستقیماً به لامپ متصل می شود، فاز نیز ابتدا به کلید Q1 رفته و سپس بسته به وضعیت این کلید متوقف شده یا به کلید Q2 می رود. این کلید اگر متصل باشد، لامپ روشن می شود و اگر قطع باشد لامپ خاموش می شود.روشن و خاموش شدن لامپ E1 هم به وضعیت کلید Q1 مرتیط است و هم به وضعیت کلید Q2. نکتهی جالب توجه و مهم در این مدار این است که کلید تبدیل سه ترمینال ( پیچ اتصال سیم) دارد، یکی ورودی که معمولاً به رنگ قرمز یا طلایی است و دوتای دیگر که به رنگ نقره ای است. به ترمینال ورودی ترمینال مشترک هم گفته می شود، به همین ترتیب به دو ترمینال دیگر ترمینال های غیرمشترک نیز گفته می شود.
تفاوت بین انواع کلید تبدیل با کلید تک پل و دو پل
نصب کلید تبدیل پیچیدگیهای مخصوص به خود را دارد و سیمکشی آنها اغلب نسبت به کلیدهای تک پل یا دو پل عموماً متفاوت است. نصب کلید تبدیل طبق دو روش پیشین انجام میگردد و این دو روش در نصب كردن انواع کلید تبدیل تمام منازل مسکونی هم كاربردی است. کلید تبدیل از نظر شکل و همچنین ظاهر عموماً شبیه به کلید تک پل یا دو پل است اما عملکرد این کلیدها بایكدیگر گوناگون است. چگونگی اتصال و نصب کلید تبدیل در مقایسه با کلید ساده مشكلتر است و زمان نصب این کلیدها بایستی از اشخاص متخصص در این حیطه بهره گرفته شود.
آموزش سیم کشی کلید تبدیل
در شکل زیر مدار کلید تبدیل به روشنی نشان داده شده است:
مطابق شکل بالا، برای سیم کشی مدار تبدیل، نول مستقیماً به لامپ (ها) متصل می شود (سیم آبی ). فاز به ترمینال مشترک یکی از کلیدهای تبدیل می رسد ( سیم قرمز)، دو ترمینال غیرمشترک کلید تبدیل اول به دو ترمینال غیرمشترک کلید تبدیل دوم متصل می شود ( سیم های سبز ). ترمینال مشترک کلید تبدیل دوم نیز به عنوان فاز به لامپ(ها) متصل می شود (سیم قرمز).
حالت های دوگانهی کلید تبدیل در شکل های زیر نشان داده شده است:
نکته: این امکان وجود دارد که در یک مدار کلید تبدیل، به اشتباه سیم فاز به یکی از دو ترمینال غیرمشترک متصل شود، در این حالت اختلال زیر بروز می کند:
در صورتی که کلید اول در حالت 1 باشد، کلید دوم می تواند لامپ را خاموش و روشن کند، ولی اگر کلید اول در حالت 2 باشد، کلید دوم نمی تواند کنترلی بر روی لامپ داشته باشد.
كاربرد كلید تبدیل چیست؟
از کلیدهای تبدیل اغلب بیشتر برای محیط و مکانهایی که دارای یک ورودی و همچنین یك خروجی دارند (مانند انواع راهرو و همین طور اتاق ها) استفاده می شود كه اغلب و در این نوع کلیدها در سایر مکانها و محیط ها دارای عملکرد به نسبت خوبی نیستند و ممكن است ایراداتی در كار شما پیش بیاید. لازم به ذکر این نكته مهم و ویژه است که از کلید تبدیل میتوان بهعنوان کلید یک پل هم به راحتی استفاده نمود اما در زمان سیمکشی بایستی یکی از پیچهای پشت کلید خود را نادیده بگیرید و به آن پیچ نبایستی در واقع هیچ سیمی متصل کرد. نحوه نصب و همین طور سیمکشی کلید تبدیل اهمیت ویژه و فراوانی دارد و افرادی که در این زمینه متخصص هستند یا به نوعی فعالیت میکنند، باید اطلاعات و دانششان را در این حیطه افزایش دهند.
انواع کلید تبدیل از نظر کاربرد:
- کلید تبدیل معمولی
- کلید تبدیل در مدار صلیبی
انواع کلید تبدیل از نظر مدار:
- مدار استاندارد
- مدار حرفه ای یا صرفه ای
- مدار صلیبی
گاهی اوقات برقکاران در نصب کلید تبدیل، روشی به نام مدار کلید تبدیل موسوم به صرفهای رابه کار میبرند. نام دیگر این مدار کلید تبدیل، مدار حرفه ای یا مدار بازاری می باشد.
باید گفت این روش، غیراستاندارد است و به هیچ وجه توصیه نمی شود، اما چون ممکن است شما به آن برخورد کنید، در اینجا شکل آن آورده می شود.
پیشنهاد می شود درباره تاسیسات الکتریکی ساختمان بخوانید.
در بعضی مواقع کلید تبدیل برای کنترل چندین لامپ استفاده می شود، در شکل چگونگی نحوه بستن کلید تبدیل چنین مداری نشان داده شده است.
بهصورت کلی، کلید تبدیل دارای کاربردهای زیادی است و برای روشن و خاموش کردن لامپها و سایر تجهیزات برقی از دو منطقه و ناحیه مورد استفاده قرار میگیرد. این کلیدهای تبدیل، با توجه به انواعی که دارند، دارای کاربردهای مختلفی هستند. همانطور که میدانید، این کلیدها به کلیدهای یک پل و دو پل تقسیم میشوند.این نوع کلیدهای تک پل و دو پل را به راحتی هرچه تمامتر میتوانید در راهروها و نواحی مختلف ساختمان نصب کنید. البته این نکته را مورد توجه قرار دهید که نوع طراحی سیم کشی ساختمان، کمک زیادی به نصب بهتر و استفاده بهتر از کلیدهای یک پل و دو پل میکند. در اینجا سعی است تا کاربردهای هر یک از کلید تبدیل را بهصورت کلی بیان کنیم اما اگر مشکلی در نحوه سیمکشی ساختمان وجود داشته باشد، موجب خواهد شد تا هر یک از این کاربردها بسیار محدود شوند.
با مطالعه این متن، به راحتی میتوانید به سوال، کلید تبدیل چیست و کجا کاربرد دارد؟ پاسخ دهید.
کاربرد کلید تبدیل یک پل
در ادامه به نقشه کلید تبدیل تک پل و کاربرد آن می پردازیم همانطور که از نام این کلیدها مشخص است، میتوان گفت که کلید تبدیل یک پل، برای خاموش و روشن کردن یک وسیله الکتریکی مانند لامپ مناسب است و نمیتوان از آن برای بیش از یک وسیله الکتریکی استفاده کرد. همچنین کلید تک پل معمولا برای اتاقهای کوچک یا اداراتی که دارای تعداد اتاق بالا هستند، میتواند مورد استفاده قرار بگیرد. از سایر کاربردهای کلید تبدیل یک پل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- هزینه پایین به نسبت کلیدهای دو پل
- دوام زیاد، بهطوری که خیلی به ندرت ممکن است این کلیدها دچار اشکال نشوند و به راحتی تا بیش از 10 سال میتوانید از این تجهیزات برقی استفاده کنید.
- نصب بسیار آسان به دلیل مداربندی ساده
- مناسب برای فضاهای کوچک و ادارات
- ایمنی بالا در مقابل سوختن یا جرقه زدن در محیطهای اداری و مسکونی
کاربرد کلید تبدیل دو پل
معمولا کلیدهای تبدیل دو پل برای فضاهای بزرگتر مورد استفاده قرار میگیرند. این کلیدها برای قطع و وصل کردن بیش از دو لامپ یا سایر تجهیزات الکتریکی بهصورت همزمان، مورد استفاده قرار میگیرد. به همین دلیل نیز معمولا در سالنهای بزرگ یا کارخانهها، از این نوع کلید بیشتر استفاده میکنند. از لحاظ طراحی مدار نیز دارای پیچیدگی زیادی نیست و تنها اندکی با نوع کلید تبدیل یک پل تفاوت دارد. در این نوع کلیدهای تبدیل دو پل آموزش نصب کلید تبدیل دو پل یا (نقشه کلید تبدیل دو پل) به این شکل است که فاز به ورودی میآید و نول نیز به سمت تجهیزات برقی مانند لامپ وصل میشود.
کاربرد کلید تبدیل کولر
کلید تبدیل کولر کمی از کلیدهای یک پل و دو پل پیچیدهتر است. در این نوع کلیدها، برای قطع و وصل جریان برق برای پمپ کولر آبی، دور کند و دور تند دینام کولر استفاده میشود. بهصورت کلی، نحوه نصب این کلیدها راحت است اما به دقت بالایی نیاز دارد. این نوع کلید تبدیل کولر نیز دارای دوام و ایمنی بالایی است اما به دلیل پیچیدگی در مدار آن، باید حتما در زمان استفاده، سعی کنید که دو کلید را بهصورت همزمان روشن یا خاموش نکنید، این کار ممکن است باعث شود که کلید تبدیل کولر شما دچار ایراد شود و به دلیل تولید جرقه ناگهانی، در نهایت بسوزد.
کاربرد کلید تبدیل روکار
این نوع کلیدهای تبدیل روکار، همانطور که از نام آنها نیز مشخص است بهصورت روکار مورد استفاده قرار میگیرند. رو کار بودن این کلیدها، موجب خواهد شد تا سرعت عمل در کنترل آنها را داشته باشید. البته توجه کنید که نصب اینگونه تجهیزات نیازمند دقت بالایی است. علاوه بر این دارای ایمنی بالا و مناسب برای هر نوع محیطی از نظر متراژ است.
اگر با سیم کشی ساختمان آشنا نیستید مقاله روش جدید سیم کشی ساختمان را از دست ندهید.
لوله کشی و سیم کشی مدار کلید تبدیل
برای نصب لوله های مربوط به سیم کشی مدار کلید تبدیل، مانند شکل زیر عمل می کنیم:
مدار سیم کشی صلیبی و نقش کلید تبدیل در آن
هرگاه بخواهیم یک یا چند لامپ را از سه نقطه یا بیشتر کنترل کنیم مثلاً سالن بزرگ یا راهرو طولانی داشته باشیم، از دو عدد کلید تبدیل و به تعداد لازم کلید صلیبی استفاده می کنیم. به این شکل که نول را به لامپ متصل می کنیم، سپس فاز را به ترمینال مشترک کلید تبدیل اول، وصل کرده و دو ترمینال غیرمشترک کلید را به دو عدد از ترمینال های کلید صلیبی متصل می کنیم. در این حال دو عدد سیم از ترمینال های دیگر صلیبی گرفته و به ترمینال های مشترک کلید تبدیل دوم متصل می کنیم.بعد از آن سیمی از ترمینال مشترک کلید تبدیل دوم گرفته و به لامپ متصل می کنیم. در مدار سیم کشی صلیبی، به تعداد زیاد می توان کلید صلیبی بین دو کلید تبدیل اضافه می کنیم.
به هر تعداد که کلید صلیبی اضافه کنیم، نقاط بیشتری برای کنترل لامپ روشنایی اضافه کرده ایم. مثلاً هرگاه در مداری 5 کلید صلیبی داشه باشیم؛ به این معناست که لامپ یا لامپ های مربوطه از 7=1+5+1 نقطه قابل کنترل هستند.
در شکل مدار سیم کشی صلیبی با 4 نقطهی کنترل نشان داده شده است:
نکات ایمنی کار با برق
- در تمام مدت برق کاری از از قطع برق، اطمینان کامل پیدا کنید.
- استفاده از دستکش مخصوص، در مواقعی که ناچارً قرار است با سیم برقدار کار کنید.
- استفاده از فازمتر برای آزمایش وجود فاز درسیم ها. نوعی فازمتر به نام فازنمای القایی برای این منظور بسیار مناسب است.
- استفاده از کفش مناسب و عایق
راهنمای کلید تبدیل
کلید تبدیل برای روشن و خاموش کردن لامپ(ها) در دو مکانن مختلف به کار می رود. بارزترین مثال استفاده از کلید تبدیل، همانا پیاده سازی آن در لامپ های راه پله می باشد. البته امروزه به دلیل استفاده از سنسور های تایمر دار عملا نیازی به نصب کلید نمی باشد. کلید تبدیل به صورت ظاهر به مانند یک کلید تک پل ساخته شده است.
- همه کلید های تبدیل از سه ترمینال برق ( 2 ترمینال نقره ای و دیگری طلایی) بهره می برد. به دیگر سخن سوئیچ یا کلید دو طرفه به معنی داشتن دو یا چند سوئیچ در مکان های مختلف برای کنترل یک لامپ می باشد.
- این مجموعه به صورتی سیم کشی شده اند تا کار هر یک از سوئیچ ها باعث کنترل لامپ (ها) شود. کلید تبدیل یک سوئیچ تک قطبی (تغییر) با سه ترمینال است. این ترمینال ها معمولاً دارای برچسب های COM ، L1 و L2 هستند. در برخی حالات ممکن است موقعیت های L1 و L2 را به عنوان Path 1 یا Path2 نشان دهند.
- در یک حالت سوئیچ ترمینال COM به L1 وصل می شود. در موقعیت دیگر، سوئیچ تغییر می کند، به طوری که COM به L2 وصل می شود. با اتصال به ترمینال جدید، اتصال به ترمینال اول قطع خواهد شد.
- توجه داشته باشید که در بسیاری از سوئیچ های یک طرفه فضایی برای ترمینال L2 تعبیه شده است.
مدار سوئیچینگ تبدیل استاندارد
برای دستیابی به کنترل دو طرفه، سوئیچ منفرد معمولی با یکی از مدارهای زیر جایگزین می شود.
تصویر زیر یک عملکرد کلید تبدیل است که می تواند سالن و لامپ های آن را از طبقه بالا و پایین روشن یا خاموش کند. نحوه کار کلید تبدیل که امکان کنترل هر دو لامپ از هر دو مکان را دارد می تواند اینگونه باشد:
همانطور که قبلا بیان شد، کلید های تبدیل معمولاً دارای ترمینال هایی هستند که دارای علائم COM ، L1 و L2 هستند. در نمودار فوق، هسته سیاه رنگ به ترمینال COM ، و قهوه ای به L1 و خاکستری به L2 متصل شده است.
روش جایگزین کلید تبدیل با دو سوئیچینگ
این روش، اگرچه استفاده کم تری نسبت به بقیه روش ها دارد، اما گاهی به کار می رود. زیرا اتصال به صورت مستقیم و بی واسطه در دو مکان مختلف می باشد. مشکل بالقوه ای در اینجا وجود دارد، و آن استقرار دو سوئیچ در مکان است که تحت پوشش مدارهای مختلف بوده و این امکان وجود دارد که با یک منبع تغذیه جریان مستقیم بر روی یک مدار متصل، یک سیستم خنثی روی یک مدار دیگر را قطع کنید. این وضعیت نه تنها خطرناک است بلکه اغلب با مدارهای محافظت شده RCD ناسازگار است.
در هنگام نصب کلید تبدیل به چه نکاتی باید توجه شود؟
نصب انواع کلید تبدیل بایستی بر طبق اصول استاندارد مهندسی صورت پذیرد و برقکاران نیز جهت نصب این کلیدها بایستی زمان زیادتری را صرف این امر کنند تا اشخاصی که از کلید تبدیل بهره میبرند، با ایراد روبرو نگردند. نحوه اتصال دادن سیمهای گوناگون در نصب کلیدها خیلی اهمیت دارد و اگر حتی یک سیم نادرست متصل شود، احتمال بروز سانحه در آن محل هم وجود دارد. نوع نقشه کلید تبدیل و سیمهایی که جهت نصب کلید به کار گرفته میشوند هم دارای حائز اهمیت فراوان است و هرچه سطح کیفی سیمهای اتصال داده شده نیز بالاتر باشد، کارایی کلید تبدیل هم بهتر از پیش خواهد بود.
سوئیچینگ سه راه کلید تبدیل
اضافه کردن یک کلید تبدیل روی یک سوئیچ این امکان را می دهد تا یک لامپ کلید تبدیل، از یک موقعیت سوم کنترل شود. در حقیقت، با این روش هر تعداد سوئیچ واسطه که لازم باشد را می توان اضافه نمود.
اگر میخواهید ساختمان خود را برق کشی کنید پیشنهاد می شود درباره نحوه لوله گذاری برق ساختمان بخوانید.
پیکربندی فوق با استفاده از چندین موقعیت سوئیچینگ برای تعویض چندین لامپ است که در آن:
- سوئیچ ها در هر انتها یک کلید تبدیل هستند.
- هر تعداد سوئیچ متقاطع ممکن است اضافه شود.
روش لوله گذاری برای کلید تبدیل
در پیکربندی کلید تبدیل یکی از مهمترین عمل ها لوله گذاری است. در روش لوله گذاری کلید تبدیل، ابتدا فاز و نول ورودی باید مستقیما به داخل یک کلید هدایت شده و بعد از آن باید به ازاء کلید یک لوله خرطومی تا انتهای مدار یعنی لامپ قرار داد.
برخی از سوالات متداول
1. کلید تبدیل چیست؟
کلید تبدیل، جزو تجهیزات برقی است که سالهاست در منازل و ادارات مورد استفاده قرار میگیرد. کلید تبدیل بهصورت خلاصه برای قطع و وصل جریان برق و به اصطلاح روشن و خاموش کردن لامپها استفاده میشود.
2. در هنگام نصب کلید تبدیل به چه نکاتی باید توجه شود؟
نحوه اتصال دادن سیمهای گوناگون در نصب کلیدها خیلی اهمیت دارد و اگر حتی یک سیم نادرست متصل شود، احتمال بروز سانحه در آن محل هم وجود دارد. نوع نقشه کلید تبدیل و سیمهایی که جهت نصب کلید به کار گرفته میشوند هم دارای حائز اهمیت فراوان است و هرچه سطح کیفی سیمهای اتصال داده شده نیز بالاتر باشد، کارایی کلید تبدیل هم بهتر از پیش خواهد بود.